Ηλίας Ευρ. Σουφλερός
Αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής Αθηνών, Δικηγόρος



1. Στις 16.12.2008 εκδόθηκε η - αναμενόμενη με μεγάλο ενδιαφέρον - απόφαση του ΔΕΚ στην υπόθεση Cartesio (C-210/06), επί προδικαστικών ερωτημάτων oυγγρικού δικαστηρίου που αφορούσαν, μεταξύ άλλων, το ζήτημα κατά πόσο είναι σύμφωνοι προς τα άρθρα 43 και 48 ΣυνθΕΚ οι περιορισμοί που επιβάλλονται από τη νομοθεσία του κράτους μέλους σύστασης μιας εταιρίας σε περίπτωση που η εταιρία αυτή επιθυμεί την έξοδό της, και ειδικότερα τη μεταφορά της πραγματικής έδρας της σε άλλο κράτος-μέλος, με διατήρηση όμως της ιδιότητάς της ως εταιρίας του κράτους-μέλους, κατά τη νομοθεσία του οποίου έχει συσταθεί.

2. Ως γνωστόν, ως προς το ζήτημα αυτό το ΔΕΚ, στην προγενέστερη απόφασή του Daily Mail της 27.9.1988 (υποθ. 81/87, Συλλ. 1988, σελ. 5483), είχε αποφανθεί (σκέψη 25) ότι:

3. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της υπόθεσης Cartesio συνίσταται στο ότι ο Γεν. Εισαγγελέας Maduro, στις από 22.5.2008 προτάσεις του, είχε προτείνει την ανατροπή της νομολογίας Daily Mail. Οι προτάσεις αυτές είχαν απασχολήσει, ήδη πριν από την έκδοση της απόφασής του ΔΕΚ, και το πρόσφατο 18ο Πανελλήνιο Συνέδριο του Συνδέσμου Ελλήνων Εμπορικολόγων στην Καστοριά (31.10-2.11.2008) με γενικό θέμα «Τάσεις και προοπτικές του δικαίου της Ανώνυμης Εταιρίας», όπου και είχαν αποτελέσει αντικείμενο ειδικής παρέμβασης της συναδέλφου κας Κινινή με τίτλο «Περιορισμοί στην έξοδο των κοινοτικών εταιριών - Τελευταίες εξελίξεις ενόψει και της αποφάσεως “Cartesio”» και ειδικής αναφοράς στην εισήγηση του γράφοντος στο ως άνω συνέδριο με τίτλο «Προοπτικές του κοινοτικού εταιρικού δικαίου» (υπό - επικαιροποιημένη - δημοσίευση στα Πρακτικά του ως άνω Συνεδρίου).



4. Ως προς το ζήτημα αυτό, που αποτελούσε αντικείμενο του τέταρτου προδικαστικού ερωτήματος, το ΔΕΚ επανέλαβε, στις σκέψεις 104-106 και 108 της απόφασης Cartesio, σχεδόν αυτούσιες τις σκέψεις 19-23 της απόφασης Daily Mail (ό.π.), στις οποίες και παρέπεμψε ρητά, και κατέληξε (σκέψη 124) στο ίδιο συμπέρασμα.

5. Από τις σκέψεις αυτές προκύπτει καταρχάς ότι μια εταιρία, συσταθείσα βάσει ορισμένης εθνικής έννομης τάξης, στηρίζει την ύπαρξή της μόνο στην εθνική νομοθεσία, που ρυθμίζει τη σύσταση και λειτουργία της (σκέψη 19 της απόφασης Daily Mail και σκέψη 104 της απόφασης Cartesio). Αυτό σημαίνει ότι μια τέτοια εταιρία δεν μπορεί να υπάρξει, ούτε να λειτουργήσει, χωρίς την τήρηση των σχετικών εθνικών διατάξεων. Συνεπώς μια τέτοια εταιρία δεν μπορεί ούτε να συνεχίσει να υπάρχει, εάν εκλείψει κάποια από τις προϋποθέσεις που τάσσει η ίδια ως άνω εθνική νομοθεσία. Μια τέτοια προϋπόθεση μπορεί να είναι και η διατήρηση της πραγματικής έδρας της εντός του κράτους σύστασης.

6. Εδώ ακριβώς έγκειται η διαφορά ανάμεσα στις περιπτώσεις, που αφορούσαν οι αποφάσεις Centros της 9.3.1999 (υπόθ. C-212/97), Überseering της 5.11.2002 (υπόθ. C-208/00), Inspire Art της 30.9.2003 (υπόθ. C-167/01) από τη μια πλευρά [όπου δεν αμφισβητούνταν ότι η ενδιαφερόμενη εταιρία εξακολουθούσε, και μετά την πράξη εγκατάστασης, να διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασης, οι δε περιορισμοί επιβάλλονταν από το κράτος μέλος «υποδοχής» (εγκατάστασης), ήταν δηλ. περιορισμοί «εισόδου»] και στις περιπτώσεις, που αφορούσαν οι αποφάσεις Daily Mail και Cartesio από την άλλη [όπου η συγκεκριμένη πράξη εγκατάστασης (μεταφορά της πραγματικής έδρας σε άλλο κράτος μέλος) επέφερε τη λύση και εκκαθάριση της εταιρίας βάσει του εφαρμοστέου δικαίου του κράτους μέλους σύστασής της, δηλ. οι περιορισμοί επιβάλλονταν από το κράτος μέλος σύστασης και, με την έννοια αυτή, συνιστούσαν περιορισμούς «εξόδου»], όπως διευκρίνισε και το ΔΕΚ στις σκέψεις 62 και 66 της απόφασης Überseering και στη σκέψη 103 της απόφασης Inspire Art.

7. Περαιτέρω, στις σκέψεις 105-108 της απόφασης Cartesio, το ΔΕΚ επιβεβαίωσε τις κρίσιμες σκέψεις των προγενέστερων αποφάσεών του Daily Mail (σκέψεις 20-23) και Überseering (σκέψεις 69-70), ότι οι διαφορές που υπάρχουν στις νομοθεσίες των κρατών μελών σχετικά με το συνδετικό στοιχείο που απαιτείται για τη σύσταση και τη διατήρηση της ύπαρξης μιας εταιρίας, ως εταιρίας διεπόμενης από τη συγκεκριμένη εθνική νομοθεσία (καταστατική έδρα, πραγματική έδρα, κύρια εγκατάσταση), καθώς και σχετικά με τη δυνατότητα και τον τρόπο μεταφοράς της (καταστατικής ή πραγματικής) έδρας μιας εταιρίας εθνικού δικαίου από ένα κράτος μέλος σε άλλο, αποτελούν δυσχέρειες που δεν έχουν επιλυθεί από τις διατάξεις περί του δικαιώματος εγκαταστάσεως, αλλά πρέπει να επιλυθούν στο μέλλον νομοθετικά (δηλ. με την έκδοση οδηγίας βάσει του άρθρου 44 παρ. 2 στοιχ. ζ΄ ΣυνθΕΚ) ή συμβατικά (δηλ. με τη σύναψη σύμβασης βάσει του άρθρου 293 ΣυνθΕΚ για να εξασφαλιστεί η διατήρηση της νομικής προσωπικότητας στην περίπτωση μεταφοράς της έδρας από ένα κράτος μέλος σε άλλο), πράγμα το οποίο, όπως διαπίστωσε το ΔΕΚ στη σκέψη 114 της απόφασης Cartesio, δεν έχει γίνει ακόμη. Σχετικά υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο πρότασης 14ης οδηγίας για τη μεταφορά της έδρας εγκαταλείφθηκε από την Επιτροπή το 2007 (βλ. εκτενέστερα την παρέμβαση Κινινή, ό.π. και την εισήγηση του γράφοντος, ό.π., στα υπό έκδοση πρακτικά του 18ου Συνεδρίου Εμπορικολόγων). Επομένως τα ζητήματα αυτά εξακολουθούν να διέπονται από το εκάστοτε εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο (βλ. σκέψεις 109-110 της απόφασης Cartesio).

8. Θα μπορούσε να λεχθεί ότι η ως άνω προβληματική παραπέμπει στη θεωρία των εγγενών (σύμφυτων) περιορισμών και παρουσιάζει ομοιότητες με την αρχή της εδαφικότητας, που ισχύει για τα δικαιώματα διανοητικής (βιομηχανικής και πνευματικής) ιδιοκτησίας και σύμφωνα με την οποία τα ως άνω δικαιώματα αναγνωρίζονται και προστατεύονται μόνο μέσα στα σύνορα του κράτους που αποκτήθηκαν, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στο δίκαιο του κράτους αυτού προϋποθέσεις, δηλ. κάθε κράτος προσδιορίζει αυτοτελώς, ανεξάρτητα από το δίκαιο άλλης χώρας, αν το συγκεκριμένο άϋλο αγαθό υφίσταται, με βάση το δικό του δίκαιο. Με την έννοια αυτή, η άρση των ως άνω δυσχερειών με την έκδοση σχετικής οδηγίας ή/και τη σύναψη σχετικής σύμβασης αντιστοιχεί προς τη σχετικοποίηση της αρχής της εδαφικότητας, η οποία επέρχεται επίσης μέσω σχετικών διμερών και πολυμερών διεθνών συμβάσεων.


9. Στην ίδια απόφαση το ΔΕΚ έλαβε θέση (σκέψεις 115-120) και ως προς το επιχείρημα της Επιτροπής περί αναλογικής εφαρμογής («mutatis mutandis» κατά τη διατύπωση του ΔΕΚ) των σχετικών με τη μεταφορά της έδρας διατάξεων των κανονισμών 2137/1985 για το ΕΟΟΣ, 2157/2001 για την Ευρωπαϊκή Εταιρία (Societas Europaea - SE) και 1435/2003 για την Ευρωπαϊκή Συνεταιριστική Εταιρία (SCE), καθώς και της σχετικής εθνικής (εν προκειμένω ουγγρικής) νομοθεσίας που θεσπίστηκε κατόπιν της εκδόσεως των ως άνω κανονισμών. Το ΔΕΚ, ενόψει του ότι οι ως άνω διατάξεις αφορούν την ταυτόχρονη μεταφορά της καταστατικής και της πραγματικής έδρας (η οποία «συνεπάγεται κατ? ανάγκη μεταβολή όσον αφορά το εφαρμοστέο στη νομική οντότητα που προβαίνει στη μεταφορά εθνικό δίκαιο», βλ. σκέψη 117) και όχι μόνο της πραγματικής έδρας (όπως στην υπόθεση Cartesio), η οποία δεν συνεπάγεται τέτοια μεταβολή εφαρμοστέου δικαίου, απέρριψε το ως άνω επιχείρημα ως «εν πάση περιπτώσει» αλυσιτελές, ακόμα και «αν υποτεθεί ότι πρέπει να επιβληθεί (η εφαρμογή της ως άνω κοινοτικής κανονιστικής ρυθμίσεως) σε περίπτωση διασυνοριακής μεταφοράς της έδρας μιας εταιρίας, εμπίπτουσας στο εθνικό δίκαιο κράτους μέλους» (σκέψη 120).

10. Από την ως άνω διατύπωση προκύπτει επίσης ότι το ΔΕΚ, αν και επιφυλακτικό απέναντι σε μια τέτοια αναλογική εφαρμογή (υπό την εκδοχή ότι το προβληθέν επιχείρημα θα ήταν λυσιτελές), δεν την αποκλείει εκ προοιμίου και κατηγορηματικά. Αφήνει έτσι ανοιχτό το ερώτημα τι θα έπραττε αν οι ως άνω κοινοτικές διατάξεις επέτρεπαν τη μεταφορά μόνο της πραγματικής έδρας, όπως αναμένεται να γίνει μετά την, προαναγγελθείσα από την Επιτροπή, ανάληψη πρωτοβουλίας για τροποποίηση του σχετικού άρθρου 7 του κανονισμού 2157/2001 για την SE και όπως θα συμβαίνει με το άρθρο 7 εδ. 2 του (υπό έκδοση) κανονισμού για την Ευρωπαϊκή Ιδιωτική Εταιρία - SPE (μετά την υιοθέτηση της από 25.6.2008 σχετικής πρότασης κανονισμού της Επιτροπής, βλ. σχετικά την προαναφερθείσα Εισήγηση του γράφοντος, καθώς και τη σχετική παρέμβαση του κ. Λεοντακιανάκου στο 18ο Πανελλήνιο Συνέδριο Εμπορικού Δικαίου). Ενόψει του ότι το ΔΕΚ, όπως προκύπτει από τη σχετική νομολογία του, θεωρεί δυνατή την αναλογική εφαρμογή κοινοτικών κανονισμών εφόσον πρόκειται για «σαφώς παρεμφερή» νομικά καθεστώτα (βλ. αποφάσεις της 12.12.1985, υπόθ. 165/84 Krohn, Συλλ. 1985, σελ. 3997, και της 26.10.2006, υποθ. C-248/04, Cosun, σκέψεις 48-51), το κρίσιμο στοιχείο για την κατάφαση της αναλογικής εφαρμογής των ως άνω διατάξεων είναι αν το νομικό καθεστώς μιας εταιρίας που έχει ιδρυθεί με βάση το εθνικό δίκαιο μπορεί να θεωρηθεί «σαφώς παρεμφερές» με το νομικό καθεστώς των ως άνω ευρωπαϊκών εταιρικών μορφών (για το ζήτημα της δυνατότητας αναλογικής εφαρμογής οδηγιών βλ. ΔΕΚ, απόφ. της 10.2.2004, υπόθ. C-85/03, Μαυρωνά, σκέψη 19 και σχετικά Σουφλερό, ΔΕΕ 2004, 976, 978-979, αριθμ. 14 επ., 25 επ., πρβλ. και Τέλλη, ΔΕΕ 2004, 142 επ.).


11. Όσον αφορά το ζήτημα της εφαρμογής των αρχών της απόφασης SEVIC της 13.12.2005 (υπόθ. C-411/03) στην υπό κρίση περίπτωση μεταφοράς της πραγματικής έδρας, το ΔΕΚ διευκρίνισε (σκέψεις 121-123) ότι η υπόθεση SEVIC δεν αφορούσε, όπως εν προκειμένω, το ζήτημα αν μια εταιρία μπορεί να διατηρήσει την ιθαγένεια του κράτους μέλους σύστασής της μετά τη διενέργεια πράξης εγκατάστασης σε άλλο κράτος μέλος, «αλλά μάλλον το ζήτημα αν η εταιρία αυτή, ως προς την οποία δεν αμφισβητείται ότι διέπεται από το δίκαιο ενός κράτους μέλους, υφίσταται περιορισμό στην άσκηση του δικαιώματος εγκατάστασής της εντός άλλου κράτους μέλους» μέσω διασυνοριακής συγχώνευσης με απορρόφηση, εκ μέρους της, εταιρίας εγκατεστημένης στο τελευταίο. Με την έννοια αυτή η υπόθεση SEVIC προσομοιάζει, κατά το ΔΕΚ, με τις προαναφερθείσες υποθέσεις Centros, Überseering και Inspire Art.


12. Διαφορετικό είναι ωστόσο, κατά το ΔΕΚ, όπως προκύπτει από τις σκέψεις 111-113 της απόφασης Cartesio, το ζήτημα αν υπάγεται στην ελευθερία εγκατάστασης η λεγόμενη διασυνοριακή μετατροπή, δηλ. η μετακίνηση μιας εταιρίας, συσταθείσας εντός ενός κράτους μέλους, προς άλλο κράτος μέλος με μεταβολή του εφαρμοστέου εθνικού δικαίου, οπότε η εταιρία μετατρέπεται σε εταιρία διεπόμενη εφεξής από το εθνικό δίκαιο του κράτους μέλους, εντός του οποίου μεταφέρθηκε και συνεπώς (αντίθετα προς ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση μεταφοράς της πραγματικής έδρας - υποθέσεις Daily Mail και Cartesio) δεν τίθεται καν το θέμα της διατήρησής της ως εταιρίας διεπόμενης από το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασής της.

13. Ως προς το ζήτημα αυτό το ΔΕΚ, και μάλιστα χωρίς να του έχει απευθυνθεί σχετικό προδικαστικό ερώτημα, έδωσε καταφατική απάντηση υπό την (μοναδική) προϋπόθεση ότι κάτι τέτοιο επιτρέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους «υποδοχής» (σκέψη 112 της απόφασης Cartesio), δηλ. ανεξάρτητα από το αν το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασης επιτρέπει αντίστοιχη αμιγώς εθνική μετατροπή (η προϋπόθεση αυτή γίνεται δεκτό ότι ισχύει για τις περιπτώσεις διασυνοριακής συγχώνευσης, βλ. αντί πολλών Περάκη, σχόλιο στην απόφαση SEVIC, ΔΕΕ 2006, 285, 286, Τζάκα/Α.Ρόκα, ΧρΙΔ 2007, 688, καθώς και άρθρο 4 παρ. 1 εδ. α΄ της οδηγίας 2005/56/ΕΚ). Κατά το ΔΕΚ (σκέψη 113), η επιβολή, στην περίπτωση αυτή, από το κράτος μέλος σύστασης, της υποχρέωσης λύσης και εκκαθάρισης της εταιρίας (οπότε δεν θα είναι δυνατή η γνήσια μετατροπή, αυτή δηλ. που επιφέρει αποτελέσματα οιονεί καθολικής διαδοχής, αλλά μόνο η λεγόμενη «καταχρηστική» μετατροπή) συνιστά περιορισμό της ελευθερίας εγκατάστασης της εν λόγω εταιρίας, ο οποίος είναι αντίθετος προς το άρθρο 43 ΣυνθΕΚ, εκτός αν δικαιολογείται από επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος (όπως είναι, κατά τη σχετική κοινοτική νομολογία, η προστασία των πιστωτών, των μειοψηφούντων μετόχων και των μισθωτών, καθώς και η αποτελεσματικότητα των φορολογικών ελέγχων και η εντιμότητα των εμπορικών συναλλαγών, βλ. απόφ. SEVIC, ό.π., σκέψη 28) και επιπλέον είναι ικανός να διασφαλίσει την πραγματοποίηση των επιδιωκόμενων στόχων και δεν βαίνει πέραν αυτού που είναι αναγκαίο προς τούτο (βλ. ενδεικτικά ΔΕΚ, αποφ. Inspire Art, ό.π., σκέψη 133 και SEVIC, ό.π., σκέψη 29).

14. Το γεγονός ότι και στην ως άνω περίπτωση διασυνοριακής μετατροπής πρόκειται επίσης για κατάσταση «εξόδου» δεν αρκεί για να δικαιολογήσει την εφαρμογή της νομολογίας Daily Mail, όπως δεν την δικαιολογεί και το γεγονός ότι σε αυτή εμπλέκεται μια μόνο εταιρία (και όχι περισσότερες, όπως στη διασυνοριακή συγχώνευση, την οποία αφορούσε η απόφαση SEVIC, πρβλ. Τζάκα/Α.Ρόκα, ΧρΙΔ 2007, 694 επ.). Τα μόνα κρίσιμα στοιχεία είναι, κατά το ΔΕΚ, η μη διατήρηση της ως άνω εταιρίας ως εταιρίας διεπόμενης από το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασης και το επιτρεπτό μιας τέτοιας διασυνοριακής μετατροπής από το δίκαιο του κράτους μέλους «υποδοχής».

15. Η παραπάνω απόφανση του ΔΕΚ για τη διασυνοριακή μετατροπή συνιστά το νέο στοιχείο της απόφασης Cartesio σε σχέση με όσα αυτό είχε δεχθεί ρητά στις προαναφερθείσες αποφάσεις Daily Mail, Centros, Überseering, Inspire Art και SEVIC, πρέπει δε να επισημανθεί ότι είχε ουσιαστικά προαναγγελθεί από έγκυρο σχολιαστή της απόφασης SEVIC (βλ. Περάκη, ΔΕΕ 2006, 285, 287, με τη διευκρίνιση μάλιστα ότι η καταφατική απάντηση - και ως προς το ζήτημα της «ταυτόχρονης μετατροπής σε άλλη εταιρική μορφή», δηλ. της γνήσιας διασυνοριακής μετατροπής - θα έπρεπε να δοθεί «παρά την απόφαση Daily Mail», όπως ακριβώς και συνέβη με την απόφαση Cartesio).

16. Ανάλογα θα πρέπει να ισχύσουν και σε άλλες περιπτώσεις εταιρικών μετασχηματισμών που οδηγούν σε παρόμοια προς τη διασυνοριακή μετατροπή αποτελέσματα όσον αφορά το συνεπεία αυτών εφαρμοστέο δίκαιο, όπως στην (μη καλυπτόμενη από την οδηγία 2005/56/ΕΚ) διασυνοριακή συγχώνευση μιας εταιρίας, συσταθείσας στο έδαφος ενός κράτους μέλους, μέσω απορρόφησής της από εταιρία άλλου κράτους μέλους (περίπτωση αντίστροφη προς αυτή της υπόθεσης SEVIC) ή μέσω σύστασης νέας εταιρίας διεπόμενης από το δίκαιο άλλου κράτους μέλους (που μπορεί να είναι και τρίτο, βλ. Περάκη, ό.π.) καθώς και στην διάσπαση μιας τέτοιας εταιρίας, εφόσον οι επωφελούμενες εταιρίες θα διέπονται πλέον από το δίκαιο άλλου (ή άλλων) κρατών μελών. Πράγματι, και στις περιπτώσεις αυτές, η εν λόγω εταιρία, συνεπεία των ως άνω πράξεων, παύει να διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασής της, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην προαναφερθείσα περίπτωση διασυνοριακής μετατροπής. Συνεπώς το τελευταίο δεν επιτρέπεται να παρεμβάλλει παρόμοια εμπόδια.

17. Διαφορετικό είναι πάντως το ζήτημα αν στις αμέσως παραπάνω (αριθμ. 16) περιπτώσεις το δίκαιο του κράτους μέλους σύστασης πρέπει να επιτρέπει τους αντίστοιχους αμιγώς εθνικούς μετασχηματισμούς. Η καταφατική απάντηση δικαιολογείται από το ότι η προαναφερθείσα (βλ. παραπάνω, αριθμ. 13) αντίθετη θέση του ΔΕΚ στη σκέψη 112 της απόφασης Cartesio αναφέρεται ρητά μόνο στη διασυνοριακή μετατροπή. Αυτό σημαίνει ότι η διακριτική μεταχείριση, ως προς το σημείο αυτό, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την κατάφαση της αντίθεσης προς το άρθρο 43 ΣυνθΕΚ (βλ. για τη διασυνοριακή συγχώνευση ΔΕΚ, απόφ. SEVIC, ό.π., σκέψεις 22-23 και τις παραπομπές παραπάνω, αριθμ. 13) ανεξάρτητα από την τυχόν ύπαρξη και άλλων περιορισμών.
5. Προεκτάσεις της νομολογίας SEVIC και σε άλλους διασυνοριακούς εταιρικούς μετασχηματισμούς

18. Ανεξάρτητα όμως από τα παραπάνω, και ενόψει του ότι οι ως άνω εταιρικοί μετασχηματισμοί αποτελούν «ειδικές λεπτομέρειες της ελευθερίας εγκατάστασης», όπως αποφάνθηκε το ΔΕΚ στην απόφαση SEVIC (σκέψη 19) και επανέλαβε (διευκρινιστικά) στις σκέψεις 122-123 της απόφασης Cartesio (βλ. παραπάνω, αριθμ. 11), θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι η ελευθερία εγκατάστασης συμπεριλαμβάνει και εκείνους τους εταιρικούς μετασχηματισμούς που δεν συνεπάγονται τη διακοπή κάθε συνδέσμου με το κράτος σύστασης μιας εταιρίας, όπως είναι η διάσπαση μιας εταιρίας σε ημεδαπές και αλλοδαπές εταιρίες (βλ. Περάκη, ό.π., σελ. 287).


19. Συμπερασματικά, η απόφαση Cartesio του ΔΕΚ αφενός επιβεβαιώνει τις επιφυλάξεις (που είχαν διατυπωθεί και από τον γράφοντα στην προαναφερθείσα εισήγησή του) ως προς το αν το ΔΕΚ θα προχωρούσε σε ανατροπή της νομολογίας Daily Mail, όπως είχε προτείνει ο Γεν. Εισαγγελέας Maduro στην ίδια υπόθεση, και αφετέρου διευρύνει, ήδη στο παρόν στάδιο εξέλιξης του κοινοτικού δικαίου, το περιεχόμενο της ελευθερίας εγκατάστασης με τη ρητή υπαγωγή στην τελευταία και της διασυνοριακής μετατροπής και επιτρέπει το συμπέρασμα ότι η ελευθερία εγκατάστασης καλύπτει πλέον όλους τους διασυνοριακούς εταιρικούς μετασχηματισμούς, έστω και με επιμέρους διαφοροποιήσεις ως προς την ανάγκη συνδρομής της προϋπόθεσης του επιτρεπτού των αντίστοιχων αμιγώς εθνικών μετασχηματισμών από τις εμπλεκόμενες εθνικές νομοθεσίες.