Να σημειωθεί ότι και στο πλαίσιο της ελληνικής διαδικασίας συνδιαλλαγής (άρ. 99 επ.), η οποία όμως λόγω της μη δεσμευτικής της ισχύος για όλους τους πιστωτές καθίσταται μη ελκυστική (βλ. σχετικά Σωτηρόπουλο, «Παρατράγουδα» του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου, 30.01.2009, Forum μελών www.syneemp.gr), θα μπορούσε να ειδωθεί ως καρποφόρα μια συμφωνία έστω του 60% των πιστωτών, διότι αυτή θα μπορούσε να χρησιμεύσει στη συνέχεια ως «προεγκεκριμένο» σχέδιο αναδιοργάνωσης. Η δυνατότητα αυτής της προέγκρισης (στην οποία αναφέρεται και η Καλαντζάκου-Τσατσαρώνη, Παρατηρήσεις σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, 27.01.2009, Forum μελών www.syneemp.gr), δε θα ήταν τίποτε άλλο παρά μία εκδοχή ενός «pre-packaged plan». Για να ανακεφαλαιώσουμε την περίπτωση αυτή αναδιοργάνωσης: Μία επιχείρηση που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες (χωρίς να έχει ακόμα παύσει τις πληρωμές της) υποβάλει αίτηση έναρξης διαδικασίας συνδιαλλαγής (άρ. 99). Λόγω του μη δεσμευτικού χαρακτήρα αυτής, ορισμένοι πιστωτές, οι οποίοι κατά τα άλλα διάκεινται φιλικά στην διάσωση της επιχείρησης, διστάζουν να συναινέσουν, διότι θεωρούν ότι θα είναι οι «χαμένοι» συγκριτικά με τους άλλους πιστωτές που δε συναινούν στη συνδιαλλαγή. Τότε ο μεσολαβητής που διορίστηκε κατά το άρ. 100 θα μπορούσε να επισημάνει την αναφερθείσα δυνατότητα της προέγκρισης ενός σχεδίου αναδιοργάνωσης (που θα καταστεί δεσμευτικό για όλους) στους εκπροσώπους της επιχείρησης καθώς και στους πιστωτές αυτούς, που εκπροσωπούν τουλάχιστον το 60% του συνόλου των απαιτήσεων. Σε περίπτωση συμφωνίας, κηρύσσεται το πέρας της διαδικασίας συνδιαλλαγής και αμέσως μετά ο οφειλέτης υποβάλλει αίτηση πτώχευσης λόγω επαπειλούμενης αδυναμίας εκπλήρωσης υποχρεώσεων και ταυτόχρονα το (προεγκεκριμένο) σχέδιο αναδιοργάνωσης (άρ. 3 παρ. 2, 108 παρ. 2). Έπειτα, το σχέδιο αυτό θα εγκριθεί «με συνοπτικές διαδικασίες» από την απαιτούμενη πλειοψηφία του 60% των πιστωτών και σύντομα θα δεσμεύει όλους τους πιστωτές (άρ. 125 παρ. 1). Βέβαια, στη χώρα μας και πάλι παραμένουν κάποιες επαχθείς συνέπειες που έχει η κήρυξη της πτώχευσης, όπως η ενδεχόμενη ανάκληση διοικητικών αδειών και η αρνητική εικόνα στο ευρύ κοινό (βλ. Καρατζά, Η ανάγκη ενός αποτελεσματικού Πτωχευτικού Δικαίου, 16.03.2009, Forum μελών www.syneemp.gr).

Γενικότερα, καθώς δεν υπάρχει κουλτούρα αναδιοργάνωσης στην Ελλάδα, σε περίπτωση που διαδοθεί ο θεσμός της διαμεσολάβησης ο διαμεσολαβητής θα μπορούσε να έχει ένα κρίσιμο ρόλο στο πρώιμο στάδιο της οικονομικής αδυναμίας της επιχείρησης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε παύση πληρωμών. Έτσι, μια επιχείρηση που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες θα μπορούσε να ζητήσει από έναν ανεξάρτητο οργανισμό (στο Ηνωμένο Βασίλειο το ρόλο αυτό έχει η Financial Services Authority) να λάβει τη βοήθεια ενός εξειδικευμένου και ανεξάρτητου διαμεσολαβητή. Μάλιστα, πολλά πτωχευτικά δικαστήρια στις ΗΠΑ καταρτίζουν λίστα προσώπων που μπορούν να υπηρετήσουν ως διαμεσολαβητές. Ο διαμεσολαβητής θα βοηθήσει τα μέρη να παραθέσουν την άποψή τους και να συζητήσουν τρόπους να έρθουν σε μια συμφωνία σχετικά με τις λεπτομέρειες ενός μελλοντικού σχεδίου αναδιοργάνωσης. Εναλλακτικά, αν οι πιστωτές παραιτηθούν από ένα μέρος των απαιτήσεών τους, ο οφειλέτης ίσως κατορθώσει να αποφύγει την κήρυξη της πτώχευσης. Το χειρότερο σενάριο είναι η αποτυχία συμφωνίας. Σε κάθε περίπτωση, η διαμεσολάβηση συνδυάζει πολλά πλεονεκτήματα: Τα μέρη ελέγχουν το αποτέλεσμα της διαφοράς τους μέσω μίας προαιρετικής, συνοπτικής, εμπιστευτικής και περιορισμένων εξόδων διαδικασίας.

Τέλος, αξίζει να γίνει μια αναφορά στον θεσμό της πτώχευσης των καταναλωτών, μιας και αναμένεται να εισαχθεί και στη χώρα μας. Το σχετικό νομοσχέδιο περί «Ρύθμισης χρεών υπερχρεωμένων καταναλωτών», ακολουθώντας τη σχετική γερμανική ρύθμιση, απαιτεί από τους οφειλέτες – φυσικά πρόσωπα που επιθυμούν να ενταχθούν σε αυτή τη διαδικασία να προσπαθήσουν να επιτύχουν εξωδικαστικό συμβιβασμό με τους πιστωτές κατά το τελευταίο εξάμηνο πριν την υποβολή της αίτησης. Ο διαμεσολαβητής θα μπορούσε να υποβοηθήσει αυτή την εξωδικαστική διαπραγμάτευση. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ οι λεγόμενοι «credit counselors» συχνά διαμεσολαβούν μεταξύ οφειλετών και των πιστωτών τους στο πλαίσιο επαναδιαπραγμάτευσης π.χ. των όρων ενός δανείου, ώστε οι πρώτοι να αποφύγουν την ολοκληρωτική οικονομική καταστροφή. Στη Γαλλία, αντί να αναζητήσουν έναν τέτοιο ιδιωτικό οιονεί διαμεσολαβητή, οι οφειλέτες ζητούν επίσημα βοήθεια από τις αρμόδιες επιτροπές υπερχρέωσης φυσικών προσώπων («commissions de surendettement des particuliers»), οι οποίες και πάλι διαμεσολαβούν μεταξύ οφειλέτη και πιστωτών. Στη Γερμανία, οι οφειλέτες υποβοηθούνται συχνά στη προσπάθεια συμβιβασμού από ένα δίκτυο κρατικώς επιχορηγούμενων υπηρεσιών («Schuldnerberatungsstelle»). Ωστόσο, η υπερβολική ζήτηση και ο ανεπαρκής αριθμός υπαλλήλων σε αυτές τις υπηρεσίες έχουν δημιουργήσει προβλήματα. Επιπλέον, συχνά οι πιστωτές διστάζουν να εισέλθουν σε αυτή τη διαδικασία διαπραγμάτευσης, με την οποία δεν έχουν ιδιαίτερη εξοικείωση. Συμπερασματικά, η εισαγωγή ενός θεσμού όπως η πτώχευση των καταναλωτών από μόνη της δεν είναι επαρκής: Η δημιουργία υπηρεσιών που με μηδενικό κόστος θα υποβοηθούν τους οφειλέτες πριν την έναρξη της διαδικασίας και η ενίσχυση των δικαστικών αρχών που θα εποπτεύουν στη συνέχεια τη διαδικασία είναι εξίσου σημαντικοί παράγοντες, και ας ελπίσουμε ότι αυτό θα συμβεί και στην Ελλάδα, ώστε ο νέος θεσμός να ανταποκριθεί στην αποστολή του.

* Mε αφορμή προφορική παρέμβαση του γράφοντος στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Ελληνικό Κέντρο Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας και ο Σύνδεσμος Α.Ε. και Ε.Π.Ε. στις 21 Δεκεμβρίου 2009 με θέμα: «Τράπεζες, Διαμεσολάβηση και Οικονομική Κρίση».

Ενδεικτική βιβλιογραφία: Eidenmüller, Privatisierung der Insolvenzabwicklung: Workouts, Covenants, Mediation – Modelle für den Insolvenzstandort Deutschland?, ZZP 2008, σ. 273 επ.· Καλαντζάκου-Τσατσαρώνη, Παρατηρήσεις σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, 27.01.2009, Forum μελών www.syneemp.gr· Καρατζά, Η ανάγκη ενός αποτελεσματικού Πτωχευτικού Δικαίου, 16.03.2009, Forum μελών www.syneemp.gr· Kassing, Mediation im Insolvenzrecht, εις: Haft/Schlieffen, Handbuch Mediation, 2^η έκδ., 2009, σ. 621 επ.· Katz/Fenning/Esher, American Bankruptcy Institute (ABI) Guide to Bankruptcy Mediation, 2^η έκδ., 2009· Lomax, Alternative Dispute Resolution in Bankruptcy: Rule 9019 and Bankruptcy Mediation Programs, American Bankruptcy Law Journal, Vol. 68, 1994, σ. 55 επ.· Meier, Mediation and Negotiation in a Court or in an Out-of-Court Reorganization Procedure, εις: Peter/Jeandin/Kilborn, The Challenges of Insolvency Law in the 21^st Century, 2006, σ. 285 επ.· Ρίζος, Εξωδικαστικοί τρόποι επιλύσεως διαφορών, Δ.Α.Ε. & Ε.Π.Ε. 1.10.2007, σ. 41 επ.· Α. Ρόκας, Η επαπειλούμενη αδυναμία εκπλήρωσης υποχρεώσεων ως νέος λόγος κήρυξης της πτώχευσης, ΔΕΕ 2008, σ. 670 επ.· Rösch, Verhandlung und Mediation in der Insolvenz, 2009· Σωτηρόπουλος, «Παρατράγουδα» του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου, 30.01.2009, Forum μελών www.syneemp.gr· Woodward, Evaluating Bankruptcy Mediation, Journal of Dispute Resolution, Vol. 1999, No. 1, σ. 1 επ.